Artykuł.pdf

(583 KB) Pobierz

Drogowa awantura

artosz

awnik

W listopadzie 2012 r. zastępca komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej zatwierdził

Zasady postępowa-

nia jednostek ochrony przeciwpożarowej w związku ze zdarzeniami na drogach

(dalej: Zasady). Ten wewnętrzny

dokument, który miał określić jednolite dla całego kraju zasady postępowania jednostek ochrony przeciwpożaro-

wej, niespodziewanie stał się przedmiotem ogólnopolskiej dyskusji, ujawniając od dawna toczony spór między

Państwową Strażą Pożarną i zarządcami dróg. Podejmując dyskusję, warto chłodnym okiem przyjrzeć się obowią-

zującym przepisom dotyczącym kompetencji poszczególnych służb w związku ze zdarzeniami na drogach i przeana-

lizować poszczególne fragmenty Zasad.

Geneza i cele

Spór kompetencyjny między Państwową Straż

Pożarna i zarządcami dróg trwa od lat. Jeśli napi-

szę, że od czasu powołania Państwowej Straży

Pożarnej, pewnie wiele się nie pomylę. Jednak

w ostatnim czasie problemy się nasiliły, na co

wskazywały pisma z komend wojewódzkich PSP,

które wpłynęły do Komendy Głównej PSP. Opisy-

wano w nich zagadnienia trudnej współpracy z za-

rządcami dróg, głównie w zakresie usuwania wycie-

ków płynów eksploatacyjnych pojazdów (kolok-

wialnie pisząc – sprzątania drogi) i odmowy przeję-

cia przez zarządcę drogi miejsca objętego działa-

niem ratowniczym.

W związku z pojawianiem się tych sygnałów ko-

mendant główny PSP postanowił przyjrzeć się prze-

pisom prawa w tym zakresie i wskazać jednolity dla

całego kraju tryb postępowania.

Po analizie szeregu aktów prawnych w Komen-

dzie Głównej PSP stwierdzono, że przepisy są oczy-

wiste i jednoznaczne: sprzątanie drogi, jak i przejęcie

miejsca objętego działaniem ratowniczym należy

do obowiązków zarządcy drogi, zaś niestosowanie

regulacji ustawowych (a raczej ich niejednolite sto-

sowanie w kraju) stanowi swoisty usus. Trwanie ta-

kiego niezgodnego z przepisami zwyczaju jest nie-

wątpliwie korzystne z punktu widzenia zarządcy

drogi – nie dość, że nie wymaga z jego strony nakła-

dów finansowych, to jeszcze zdejmuje z niego odpo-

wiedzialność, uznając, że zarządca drogi nie ma

obowiązku przejęcia miejsca objętego działaniem

ratowniczym. To po stronie jednostek ochrony prze-

ciwpożarowej pozostają wszystkie problemy.

Główną przyczyną, dla której nie można zgodzić

się z pozostawieniem status quo, jest obniżenie goto-

wości operacyjnej jednostek ochrony przeciwpoża-

rowej. Wykonywanie czynności, które nie wiążą się

z ratowaniem życia, zdrowia, mienia lub środowi-

ska, uniemożliwia wykonanie czynności ratowni-

czych w innym miejscu. Konsekwencją jest poten-

cjalne narażenie życia i zdrowia ludzi, mienia lub

środowiska.

Komendant główny PSP postanowił więc wydać

Zasady, które będą w jednym miejscu skupiały

umieszczone w kilku ustawach przepisy wskazujące

tryb postępowania jednostek ochrony przeciwpoża-

rowej (od przyjęcia zgłoszenia aż do działań komen-

dantów powiatowych (miejskich) Państwowej

Straży Pożarnej).

Czynności porządkowe na drodze

Państwowa Straż Pożarna, jak i inne jednostki

ochrony przeciwpożarowej, to formacja przezna-

czona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi

i innymi miejscowymi zagrożeniami. Priorytetem

jednostek ochrony przeciwpożarowej jest ratowa-

nie życia i zdrowia ludzi, a także mienia i środowi-

ska. W świetle powyższego wykonywanie przez

PSP czynności porządkowych sprowadzających

się do „posprzątania drogi” wykracza poza ustawo-

wy zakres jej obowiązków.

Zadania zarządcy drogi są wskazane w art. 20

ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

Do zadań tych należy: zgodnie z art. 20 pkt 4 ustawy

„utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogo-

wych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpie-

czających ruch i innych urządzeń związanych z dro-

gą (...)”, zaś zgodnie z art. 20 pkt 11 ustawy

„wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzy-

maniowych i zabezpieczających”. Poprzez utrzyma-

nie drogi należy rozumieć wykonywanie robót kon-

serwacyjnych, porządkowych i innych zmierza-

jących do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ru-

chu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości

zimowej (art. 4 pkt 20 ustawy).

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w związku

ze zdarzeniami na drodze przed przywróceniem ru-

chu prowadzi się wiele różnych działań. Jednostki

ochrony przeciwpożarowej mogą wziąć odpowie-

dzialność jedynie za działania ratownicze. Nie bez

powodu ustawodawca, na podstawie art. 130a ust. 5f

ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogo-

wym, wskazał, że usuwanie pojazdów oraz prowa-

dzenie parkingu strzeżonego dla pojazdów usunię-

tych (...) należy do zadań własnych powiatu. Starosta

realizuje je przy pomocy powiatowych jednostek

organizacyjnych lub powierza ich wykonywanie

zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych.

W tym miejscu pragnę przytoczyć, zawarty

również w Zasadach, wyrok Sądu Najwyższego

z 26 marca 2003 r. (sygn. II CKN 1374/00), doty-

czący wypadku na drodze powstałego za sprawą

2/2013

plamy oleju opałowego, która nie była właściwie

oznakowana. Sąd stwierdził, że do obowiązków pra-

cowników odpowiedniej jednostki organizacyjnej

Skarbu Państwa, sprawującej obowiązki zarządcy

drogi krajowej [Generalnej Dyrekcji Dróg

Krajowych i Autostrad – przyp. BP] (...), należało

utrzymanie i ochrona drogi. Pracownicy ci mieli

więc obowiązek usunięcia plamy oleju z jezdni,

a przed dokonaniem tego – zamknięcia drogi dla ru-

chu oraz wyznaczenia objazdu, gdyż rozlany olej na

jezdni stwarzał bezpośrednie zagrożenie bezpie-

czeństwa osób i mienia. Co więcej, sąd zwrócił uwa-

gę, że nie oznacza to, iż obowiązek ten konkretyzo-

wał się dopiero w razie zawiadomienia przez osoby

trzecie (użytkowników drogi, Policję itd.) o istnieją-

cym zagrożeniu jednostki organizacyjnej sprawują-

cej zarząd drogi. Jej praca powinna być tak zorgani-

zowana, żeby miała ona możliwość odpowiednio

szybkiego stwierdzenia wystąpienia na drodze za-

grożenia bezpieczeństwa w ruchu i podjęcia działań

zmierzających do usunięcia tego zagrożenia.

Jak wynika z powołanego wyroku Sądu Naj-

wyższego, zarządca drogi zobowiązany jest

do takiej organizacji pracy, aby mógł zadziałać

nawet przed powiadomieniem go przez osoby

trzecie (np. przez kierującego działaniem ratowni-

czym), tym bardziej powinien podjąć określone

działania po powiadomieniu go o zdarzeniu wy-

magającym dokonania określonych czynności

na zarządzanym przez niego terenie (np. wprowa-

dzenie ograniczeń lub zamknięcie drogi).

Konieczność przekazania miejsca objętego działa-

niem ratowniczym wynika z § 21 ust. 2 pkt 2 roz-

porządzenia ministra spraw wewnętrznych i admi-

nistracji z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegó-

łowych zasad organizacji krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego. Zgodnie z nim: „Kiero-

wanie działaniem ratowniczym ustaje z chwilą wy-

konania działań ratowniczych, w tym: (...) przeka-

zania terenu, obiektu lub mienia objętego

działaniem ratowniczym właścicielowi, zarządcy,

użytkownikowi lub przedstawicielowi organu

administracji rządowej lub samorządu teryto-

rialnego albo Policji lub straży gminnej (miej-

skiej), a w przypadku braku możliwości ich

ustalenia lub nieobecności na miejscu zdarzenia

– zgłoszenia tego faktu do właściwego teryto-

rialnie stanowiska kierowania ksrg.”

Przytoczony przepis jest skonkretyzowaniem

obowiązku, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy

z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożaro-

wej. Zgodnie z nim „osoba fizyczna, osoba praw-

na, organizacja lub instytucja korzystające ze śro-



Przekazanie miejsca

PRAWO

W SŁUŻBIE



dowiska, budynku, obiektu lub terenu są

obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem

pożarowym lub innym miejscowym zagroże-

niem”. Po wykonaniu działań ratowniczych przez

jednostki ochrony przeciwpożarowej mogą pozo-

stać na miejscu zdarzenia takie zagrożenia, któ-

rych usunięcie lub przywrócenie do stanu niepo-

wodującego niebezpieczeństw (do stanu począt-

kowego) wykracza poza zadania i kompetencje

jednostek ochrony przeciwpożarowej. Przykła-

dem może być np. uszkodzenie barier ochron-

nych. Jednostki ochrony przeciwpożarowej nie

mają w zakresie swoich zadań (pomijając już brak

wiedzy i odpowiedniego sprzętu) przywracania

barier ochronnych do stanu pierwotnego.

Przedstawiciel zarządcy drogi ma natomiast

środki i odpowiednią wiedzę, by ocenić, czy

uszkodzona bariera ochronna powoduje zagroże-

nie dla życia i zdrowia ludzi, a jeśli tak, to usuwa

takie zagrożenie lub je minimalizuje (np. poprzez

naprawę barier lub postawienie znaków piono-

wych informujących o zagrożeniu i nakazujących

ograniczenie prędkości). Konieczność udziału

przedstawiciela zarządcy drogi na miejscu prowa-

dzonych działań ratowniczych, a następnie przeję-

cie tego terenu są niezbędne. Udział zarządcy

drogi nie jest ograniczony, jak powszechnie się

uznaje, do posprzątania drogi. Przede wszystkim

zarządca drogi jest podmiotem odpowiedzialnym

za stan drogi i to w jego interesie jest obecność

na miejscu zdarzenia, pozyskiwanie danych o sta-

nie drogi i podejmowanie działań związanych

z zarządzaniem (analogicznie przecież do działań

zarządcy budynku).

kowskiego, przedmiotem ochrony określonym

w dyspozycji art. 72 jest życie i zdrowie człowieka,

które w tym przypadku może zostać zagrożone

przez niedokonanie, całkowite zaniechanie, jak

i nieodpowiednie, niewystarczające dokonanie od-

powiedniego, a więc skutecznego, chociażby przez

ostrzeżenie, zabezpieczenia miejsca niebezpiecz-

nego. W komentarzu do art. 84 Kodeksu wykro-

czeń prof. Ryszard A. Stefański wyraził stanowi-

sko, że z reguły obowiązek oznaczania przeszkód

powstających w wyniku eksploatacji drogi, na

przykład zapadlin, wybrzuszeń asfaltu, dołów, cią-

ży na zarządcy drogi, odpowiedzialnym m.in.

za utrzymanie drogi, a więc na pracownikach rejo-

nów dróg publicznych, zarządów powiatów, urzę-

dów gmin itp.

teren, jednostki ochrony przeciwpożarowej nie są

zobligowane do podjęcia żadnych czynności.

Jeżeli na miejscu zdarzenia nie ma zasobów in-

nych podmiotów, dowódca jednostki ochrony

przeciwpożarowej przystępuje do ostrzeżenia in-

nych uczestników ruchu drogowego o występują-

cym zagrożeniu i jednocześnie za pośrednictwem

powiatowego (miejskiego) stanowiska kierowa-

nia informuje o konieczności przybycia na miej-

sce odpowiednich podmiotów.

Oczywiście gdy na miejscu zdarzenia trzeba

podjąć działania ratownicze, jednostki ochrony

przeciwpożarowej przystępują do ich wykonania,

zgodnie z właściwymi przepisami. Jeżeli zaś na

miejscu okaże się, iż nie ma potrzeby podjęcia

działań ratowniczych ani zabezpieczenia odcinka

drogi, jednostki ochrony przeciwpożarowej udają

się do miejsca stacjonowania.

Zasady dopuszczają możliwość, by zasoby ra-

townicze udzieliły pomocy obecnym na miejscu

podmiotom. Jednak zawsze należy pamiętać,

że priorytetem dla jednostek ochrony przeciwpo-

żarowej jest wykonywanie działań ratowniczych,

dlatego też udzielanie pomocy tym podmiotom

nie może obniżyć gotowości operacyjnej.

W rozdziale V – Przekazanie terenu działań

ratowniczych – punktem wyjścia jest przywoła-

ny już przeze mnie § 21 ust. 2 pkt 2 rozporządze-

nia ministra spraw wewnętrznych i administracji

z 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych za-

sad organizacji krajowego systemu ratowniczo-

-gaśniczego. W Zasadach uregulowano jednak to,

co zostało w rozporządzeniu pominięte: wskaza-

no, że miejsce objęte działaniem ratowniczym

należy przekazać zarządcy drogi, nawet gdy

na miejscu są inne podmioty, którym można było-

by je przekazać (np. Policja).

W Zasadach wskazano również tryb postępo-

wania, gdy zarządca drogi uchyla się od obowiąz-

ku przejęcia miejsca objętego działaniem ratowni-

czym. W pierwszej kolejności KDR powinien

ocenić, czy miejsce objęte działaniem ratowni-

czym nie stwarza zagrożenia. Jeśli nie stwarza,

jednostki ochrony przeciwpożarowej udają się do

miejsca stacjonowania. Jeśli natomiast miejsce

objęte działaniem ratowniczym może stwarzać

takie zagrożenie, dalszy tryb postępowania powi-

nien być uzgodniony z powiatowym (miejskim)

stanowiskiem kierowania. W przypadkach, w któ-

rych rozwiązanie problemu przerasta powiatowe

(miejskie) stanowisko kierowania, możliwe jest

zaangażowanie powiatowego centrum zarządza-

nia kryzysowego, a nawet wojewódzkiego cen-

trum zarządzania kryzysowego.



Odpowiedzialność zarządcy

W Zasadach wskazano, iż komendant powiatowy

(miejski) PSP może skorzystać z możliwości za-

wiadomienia organów Policji o popełnieniu

przez zarządcę drogi wykroczenia, wynikające-

go z art. 72 Kodeksu wykroczeń, w związku z art.

20 ustawy o drogach publicznych. Zgodnie z art. 72

Kodeksu wykroczeń „Kto wbrew swemu obowiąz-

kowi nie dokonuje odpowiedniego zabezpieczenia

miejsca niebezpiecznego dla życia lub zdrowia

człowieka, podlega karze aresztu albo grzywny”.

Przepisem o podobnej treści jest art. 84 Kodeksu

wykroczeń, zgodnie z którym „Kto wbrew obo-

wiązkowi nie oznacza w sposób odpowiadający

wymaganiom i łatwo dostrzegalny, zarówno

w dzień, jak i w porze nocnej, jakiejkolwiek prze-

szkody w ruchu drogowym, urządzenia lub przed-

miotu znajdujących się na drodze lub też miejsca

prowadzonych robót, jeżeli to może zagrozić bez-

pieczeństwu ruchu albo utrudnić ruch na drodze,

podlega karze aresztu albo grzywny”. Warto

w tym miejscu zaznaczyć, że to po stronie organów

Policji, które powinny wziąć pod uwagę opis stanu

faktycznego, należy właściwa kwalifikacja czynu.

Zgodnie z komentarzem do przywołanego art. 72

Kodeksu wykroczeń, autorstwa Wojciecha Jan-

Omawiane Zasady są dokumentem wewnętrznym

przeznaczonym dla jednostek ochrony przeciwpo-

żarowej. Mają systematyzować i ujednolicać ich

postępowanie podczas zdarzeń na drogach.

Dokument ten nie nakłada żadnych dodatkowych

obowiązków na zarządców dróg, ponieważ obo-

wiązki te wynikają z powszechnie obowiązujących

przepisów prawa.

We wstępie omówiono cele dokumentu oraz

przyczyny jego powstania. W pojęciach podsta-

wowych oraz definicjach (rozdział I) przytoczono

użyte w Zasadach pojęcia, w dokładnym brzmie-

niu występującym w przepisach, „rozrzuconych”

po wielu aktach prawnych. W rozdziale drugim

(kompetencje wybranych służb) w syntetyczny

sposób wskazano obowiązki jednostek ochrony

przeciwpożarowej, zarządców dróg i jednostek

Policji. Jednocześnie wskazano, kto odpowiada

za zarządzanie drogami publicznymi (z uwagi na

to, z jaką drogą mamy do czynienia). W rozdziale

trzecim określono, że do przyjęcia zgłoszenia

i zadysponowania zasobów ratowniczych stosuje

się odrębne zasady i procedury. Jednocześnie za-

znaczono konieczność poinformowania odpo-

wiednich służb i podmiotów.

Główny ciężar Zasad zamieszczony jest w roz-

dziale dotyczącym postępowania po przybyciu

na miejsce zdarzenia (rozdział IV). Pierwszą

czynnością jednostek ochrony przeciwpożarowej

powinna być identyfikacja zagrożenia, a następnie

podjęcie właściwego trybu postępowania. Nikt

nie może „zdalnie” polecać kierującemu działa-

niem ratowniczym (zwanemu dalej KDR) zmia-

ny formy działania, chyba że sam wstąpi w jego

prawa i obowiązki. Zdanie to jest niezwykle waż-

ne, gdyż dobitnie wskazano w nim niezależną

pozycję KDR, który poza obowiązkami ma też

potężne uprawnienia i praktycznie nieograniczo-

ną (chyba że przez przepis prawa) autonomię.

W przypadku, gdy KDR uzna, że należy jedy-

nie zabezpieczyć miejsce zdarzenia przed obecno-

ścią osób postronnych, a na miejscu są zasoby in-

nych podmiotów, które mogą zabezpieczyć ten

2/2013

Zasady

Bartosz Pawnik jest pracownikiem

Biura Prawnego KG PSP

Plik z chomika:

ice-man

Inne pliki z tego folderu:

prezentacja_zasady_stabilizacji.pdf (4633 KB)
IMG_20171026_222638.jpg (4681 KB)
IMG_20171026_222124.jpg (4631 KB)
IMG_20171026_222327.jpg (4644 KB)
IMG_20171026_221937.jpg (5676 KB)

Artykuł.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: