Kodeks pracy - Dział IV - Obowiązki pracodawcy i pracownika.docx

Kodeks pracy - Dział IV - Obowiązki pracodawcy i pracownika

Utworzono: 10.03.2013, 09:40

Dział czwarty Kodeksu Pracy zawiera regulacje, dotyczące praw i obowiązków pracodawcy i zatrudnionego. Określa także odpowiedzialność pracownika, rodzaje kar stosowanych za niedopełnienie obowiązków służbowych oraz nagród za ich szczególnie dobre wypełnianie.

Dział czwarty
Obowiązki pracodawcy i pracownika

Rozdział I
Obowiązki pracodawcy

Art. 94.
Pracodawca jest obowiązany w szczególności:
1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków,
sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz
ich podstawowymi uprawnieniami,
2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy,
jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich
uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,
2a) organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy,
zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
2b) przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu
na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania
polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie,
orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony
lub nie określony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy,
3) (uchylony),
4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
5) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
6) ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
7) stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły
prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki sprzyjające
przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,
8) zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,
9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników
ich pracy,
9a) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz
akta osobowe pracowników,
9b) przechowywać dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy
oraz akta osobowe pracowników w warunkach niegrożących uszkodzeniem
lub zniszczeniem,
10) wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Art. 941.
Pracodawca udostępnia pracownikom tekst przepisów dotyczących równego traktowania
w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie
zakładu pracy lub zapewnia pracownikom dostęp do tych przepisów w inny sposób
przyjęty u danego pracodawcy.
Art. 942.
Pracodawca jest obowiązany informować pracowników w sposób przyjęty u danego
pracodawcy o możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu
pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony – o wolnych miejscach pracy.
Art. 943.
§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane
przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym
nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę
przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie
pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od
pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę.
§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić
od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne
wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
§ 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na
piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie
umowy.
Art. 95. (uchylony).
Art. 96. (uchylony).
Art. 97.
§ 1. W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest
obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Wydanie
świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się
pracownika z pracodawcą.
§ 11. W przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę z pracownikiem, z
którym dotychczasowy pracodawca nawiązuje kolejną umowę o pracę bezpośrednio
po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę, pracodawca
jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy, tylko na jego
żądanie.
§ 2. W świadectwie pracy należy podać informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej
pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwiązania albo okoliczności
wygaśnięcia stosunku pracy, a także inne informacje niezbędne do ustalenia
uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Ponadto
w świadectwie pracy zamieszcza się wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia za
pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Na żądanie pracownika
w świadectwie pracy należy podać także informację o wysokości i składnikach
wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach.
§ 21. Pracownik może w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa pracy wystąpić z
wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownikowi przysługuje, w ciągu 7 dni od zawiadomienia o
odmowie sprostowania świadectwa pracy, prawo wystąpienia z żądaniem jego
sprostowania do sądu pracy.
§ 3. Jeżeli z orzeczenia sądu pracy wynika, że rozwiązanie z pracownikiem umowy
o pracę bez wypowiedzenia z jego winy nastąpiło z naruszeniem przepisów o
rozwiązywaniu w tym trybie umów o pracę, pracodawca jest obowiązany zamieścić
w świadectwie pracy informację, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło
za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę.
§ 4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółową
treść świadectwa pracy oraz sposób i tryb jego wydawania i prostowania.
Art. 98. (uchylony).
Art. 99.
§ 1. Pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez
pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa
pracy.
§ 2. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, przysługuje w wysokości wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6
tygodni.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Orzeczenie o odszkodowaniu w związku z wydaniem niewłaściwego świadectwa
pracy stanowi podstawę do zmiany tego świadectwa.

Rozdział II
Obowiązki pracownika

Art. 100.
§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować
się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one
sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
§ 2. Pracownik jest obowiązany w szczególności:
1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
3) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
przepisów przeciwpożarowych,
4) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy
informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
5) przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
7) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Art. 101. (uchylony).

Rozdział IIa
Zakaz konkurencji

Art. 1011.
§ 1. W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić
działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach
stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego
taką działalność (zakaz konkurencji).
§ 2. Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu
konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika
wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w
dziale piątym.
Art. 1012.
§ 1. Przepis art. 1011 § 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający
dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby
narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po
ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu
konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od
pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.
§ 2. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać przed upływem
terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w
razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się
pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
§ 3. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25 % wynagrodzenia
otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez
okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie
może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu
orzeka sąd pracy.
Art. 1013.
Umowy, o których mowa w art. 1011 § 1 i w art. 1012 § 1, wymagają pod rygorem
nieważności formy pisemnej.
Art. 1014.
Przepisy rozdziału nie naruszają zakazu konkurencji przewidzianego w odrębnych
przepisach.

Rozdział III
Kwalifikacje zawodowe pracowników

Art. 102.
Kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy określonego
rodzaju lub na określonym stanowisku mogą być ustalane w przepisach prawa
pracy przewidzianych w art. 771–773, w zakresie nie uregulowanym w przepisach
szczególnych.
Art. 1031.
§ 1. Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie
wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo
za jego zgodą.
§ 2. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:
1) urlop szkoleniowy,
2) zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie
przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.
§ 3. Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia
pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Art. 1032.
§ 1. Urlop szkoleniowy, o którym mowa w art. 1031 § 2 pkt 1, przysługuje w wymiarze:
1) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
2) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
3) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
zawodowe,
4) 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz
przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
§ 2. Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy,
zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Art. 1033.
Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe
dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie, przejazd,
podręczniki i zakwaterowanie.
W zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporządzenia, przez Ministra
Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej pracodawca ułatwia
pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.] Utracił moc na podstawie wyroku TK z dnia 31 marca 2009 r., sygn. akt K 28/08 (Dz. U. Nr 58,
poz. 485).
Art. 1034.
§ 1. Pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe
umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowę zawiera się na
piśmie.
§ 2. Umowa, o której mowa w § 1, nie może zawierać postanowień mniej korzystnych
dla pracownika niż przepisy niniejszego rozdziału.
§ 3. Nie ma obowiązku zawarcia umowy, o której mowa w § 1, jeżeli pracodawca
nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu
podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Art. 1035.
Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:
1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji
zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego
winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu,
w terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 1034, nie
dłuższym niż 3 lata,
3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem,
z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych
w art. 943,
4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia
na podstawie art. 55 lub art. 943, mimo braku przyczyn określonych
w tych przepisach
– jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel
z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia
po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia
w czasie ich podnoszenia.
Art. 1036.
Pracownikowi zdobywającemu lub uzupełniającemu wiedzę i umiejętności na zasadach
innych, niż określone w art. 1031–1035, mogą być przyznane:
1) zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia,
2) urlop bezpłatny
– w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i
pracownikiem.

Rozdział IV
Regulamin pracy

Art. 104.
§ 1. Regulamin pracy ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane
z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników.
§ 2. Regulaminu pracy nie wprowadza się, jeżeli w zakresie przewidzianym w § 1
obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub gdy pracodawca zatrudnia
mniej niż 20 pracowników.
Art. 1041.
§ 1. Regulamin pracy, określając prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników
związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinien ustalać w szczególności:
1) organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w
czasie pracy i po jej zakończeniu, wyposażenie pracowników w narzędzia
i materiały, a także w odzież i obuwie robocze oraz w środki
ochrony indywidualnej i higieny osobistej,
2) systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu
pracy,
3) (uchylony),
4) porę nocną,
5) termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia,
6) wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom,
7) rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym
w celu odbywania przygotowania zawodowego,
7a) wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym
w innym celu niż przygotowanie zawodowe,
8) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,
w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku
zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
9) przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzania przez pracowników
przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w
pracy.
§ 2. Regulamin pracy powinien zawierać informacje o karach stosowanych zgodnie
z art. 108 z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników.
Art. 1042.
§ 1. Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją
związkową.
§ 2. W razie nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją
związkową w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego
pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy
ustala pracodawca.
Art. 1043.
§ 1. Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do
wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapoznać pracownika z treścią regulaminu pracy
przed rozpoczęciem przez niego pracy.
Art. 1044. (uchylony).

Rozdział V
Nagrody i wyróżnienia

Art. 105.
Pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie
inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie
do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia.
Odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia składa się do akt
osobowych pracownika.
Art. 106. (uchylony).
Art. 107. (uchylony).

Rozdział VI
Odpowiedzialność porządkowa pracowników

Art. 108.
§ 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie
pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych,
a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w
pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
1) karę upomnienia,
2) karę nagany.
§ 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu
w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.
§ 3. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej
nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia
pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części
wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń,
o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3.
§ 4. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Art. 109.
§ 1. Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości
o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia
się tego naruszenia.
§ 2. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika.
§ 3. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany,
bieg dwutygodniowego terminu przewidzianego w § 1 nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
Art. 110.
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując
rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika
tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie
jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.
Art. 111.
Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków
pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek
do pracy.
Art. 112.
§ 1. Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik
może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O
uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu
stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej.
Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne
z uwzględnieniem sprzeciwu.
§ 2. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia
o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej
wobec niego kary.
§ 3. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub
uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi
równowartość kwoty tej kary.
Art. 113.
§ 1. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych
pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z własnej
inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji
związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
§ 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia
sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu
kary.
Art. 1131. (uchylony). 

Autor: regioPraca.pl

Współpraca: Kancelaria Sejmu