Beniowski - Maurycy August, ok. 1746-86, tajemnicza postać podróżnika, głonego z powodu niezwykłych przygód i burzliwego życia, a także pamiętników pełnych fantastycznych zmyleń; szlachcic, pochodzenia węg. a. słowackiego, brał udział w konfederacji barskiej, wzięty do niewoli przez Rosjan i zesłany na Kamczatkę do fortecy Bolszeriecka w 1770, organizuje bunt zesłańców, po czym na zagarniętym statku żegluje do Makau na wybrzeżu Chin południowych, a stamtšd do Paryża, gdzie przedkłada rzšdowi fr. projekt kolonizacji Madagaskaru i otrzymuje stopień pułkownika. W 1773 wysłany na Madagaskar przez Francję dla założenia tam kolonii, obwołany przez mieszkańców władcš wyspy, zrywa w 1776 z Francjš. Zmuszony do wyjazdu, idzie na służbę w wojsku austriackim. Kilkakrotnie udaje się do Ameryki, chcšc wzišć udział w walce o niepodległoć, ale usług jego nie przyjęto. Ginie w czasie kolejnej wyprawy na Madagaskar. Historia podróży Maurycego Augusta hrabiego Beniowskiego... pomiertnie ogłoszone w wielu językach pamiętniki; wyd. pol. w 4 tomach, 1797. Hrabia Beniowski - tragedia (1792) Chrystiana Augusta Vulpiusa, wyd. anonimowo; pierwszy utwór lit. o Beniowskim, napisany przez autora Rinalda Rinaldiniego (zob). Hrabia Beniowski, albo Spisek na Kamczatce - głona w swoim czasie sztuka (Hamburg 1794, wyst. pol. Warszawa 1799 w Teatrze Bogusławskiego) Augusta von Kotzebue. Beniowski, albo Wygnańcy na Kamczatce - opera (Paryż 1800, wyst. pol. Warszawa 1817) Francois Adrien Boieldieu, libretto: Alexandre Duval. Beniowski Maurycy Kamierz Zbigniew - bohater tytułowy poematu oktawš Beniowski Juliusza Słowackiego (w 1841 ukazało się 5 pieni; dalsze 10, nie wykończonych, w wielu wariantach, fragmentach i okruchach, wyd. w 1866), majšcy tylko luny zwišzek, prócz nazwiska i udziału w konfederacji barskiej, z historycznym Beniowskim. Poemat, romantyczna, heroikomiczna epopeja dygresyjna, nawišzujšca do Don Juana Byrona, Eugeniusza Oniegina Puszkina i Orlanda szalonego Ariosta, przeobraża się nieustannie z utworu historycznego, z "Iliady barskiej", a potem z powieci o "epoce krwawej" buntu hajdamackiego, w autobiograficzny pamiętnik literacki autora, poemat walki o jego ideały poetyckie i osobiste, rozprawę z krytykami, w pojedynek poetycki z "bogiem litewskim" - Mickiewiczem. Życiorys, pamiętniki i opisy podróży hrabiego Maurycego Beniowskiego - wspólny tytuł 2-tomowej zbeletryzowanej biografii Beniowskiego Mora Jokaia (i Janosa Janko) i 2-tomowego tł. Pamiętników, 1888-91. Beniowski - powieć (1916) Wacława Sieroszewskiego; Ocean (1917), cišg dalszy. Beocja - gr. Boiotia, w staroż. Grecji rodkowej kraina rolniczo-pasterska, której gł. miastem były Teby. Ateńczycy kpili z jej mieszkańców jako rzekomo tępych, niewykształconych gburów, mimo że była ojczyznš m.in. Hezjoda, Korynny, Pindara, Plutarcha, Pelopidasa i Epaminondasa; por. Abdera; zob. Iliada (Słynne ustępy). Beocki - tępy, ociężały, pozbawiony fantazji. Uszy beockie - nieczułe na muzykę a. krasomówstwo. Beowulf (wym. bejeuulf) skandynawski heros-wiking, bohater tytułowy najwczeniejszego i jedynego kompletnie zachowanego epickiego poematu literatury staroangielskiej (anglosaskiej), złożonego z ok. 3200 linijek nie rymowanego, aliteracyjnego wiersza, o treci opartej na legendach skandynawskich połšczonych z wydarzeniami historycznymi Vi w. w Danii. Poemat, zachowany w rękopisie pochodzšcym zapewne z końca X w., spisany został prawdop. przez jednego nieznanego poetę chrzecijańskiego ok. 700 r. Beowulf, rycerz idealny, spieszy na dwór króla duńskiego Hrothgara, nękanego przez straszliwego potwora Grendela, potomka Kaina, rani Grendela miertelnie, po czym zabija szukajšcš pomsty mać Grendela w jej podwodnej jaskini. Majšc lat 50 zostaje królem Geatów i rzšdzi dobrze i mšdrze przez pół wieku; wreszcie ginie w walce z pustoszšcym kraj ognistym smokiem, zabijajšc go jednak przed mierciš; anglos. Beowulf 'wilk miodowy' tj. niedwiedż. Berdyczów - znane od Xiv w. miasto w obwodzie żytomierskim Ukr. SRR; prawdop., sšdzšc z przysłowia, słynne niegdy ze le funkcjonujšcej poczty na kresach polskich. Pisz do mnie na Berdyczów (drobnymi literami)! - przysł., odczepże się ode mnie, bywaj zdrów, nie dam się nabrać, rzecz skończona! Tam ci jaki wiew dolatał Od Pól Dzikich i od Baru - (...) Mnich przesuwał się przez mury, Jaki Jacek, jaki Marek. I wsłuchałe się, wpatrzyłe W te postaci, w to wołanie... Ej! kalendarz berdyczowski, To kalendarz był - mopanie! (K. Gliński, Kalendarz herdyczowski. 157-58, 161-66.) Berdysz - szeroki topór o silnie zakrzywionym ostrzu i długim drzewcu, używany przez piechotę w Xiv-Xvii w.; ze rdw. łac. barducium 'włócznia; toporek'. Berdysznicy - fr. maillotins, uczestnicy powstania ludowego w Paryżu, wywołanego wprowadzeniem nowego podatku, gł. od żywnoci, w 1382, w poczštkach panowania małoletniego Karola Vi; nazwani od berdyszów, w które uzbroili się w zdobytym arsenale ratuszowym. Powstanie szybko stłumiono. Beregirnie - mit. słow. rozpowszechniona na Rusi przed Xii w. nazwa boginek czy demonów wodnych, póniej zwanych rusałkami. Berek Joselewicz - 1764-1809, kupiec żydowski, w czasie powstania kociuszkowskiego uformował żyd. pułk lekkiej kawalerii. We Włoszech, w Legionach Dšbrowskiego, jako oficer brał udział w walkach legii włoskiej i naddunajskiej. Od 1803, w legionie hanowerskim, walczy w kampanii 1805, m.in. pod Austerlitz. W wojsku Księstwa Warszawskiego w 1807 jest szefem szwadronu 5 pułku strzelców konnych. Poległ pod Kockiem w potyczce z Austriakami. Mogiła Berka - kopiec usypany w 1809 w Kocku na grobie Berka Joselewicza. Berenika - Berenike, macedońska forma gr. imienia Pherenike 'przynoszšca zwycięstwo' (por. Weronika), spotykana u księżniczek egipskich dynastii Ptolemeuszów. Berenika (1) - księżniczka żydowska wielkiej urody, ok. 27 - ok. 75, córka Heroda Agryppy I, wnuka Heroda Wielkiego, króla Judei; polubiła swego stryja Heroda, a gdy w 21 roku życia owdowiała, miała jakoby żyć ze swoim bratem Herodem Agryppš Ii. Następnie wyszła za Polemona I, króla Cylicji. Póniejszy cesarz rz., Tytus, młodszy od niej o 13 lat, zakochał się w niej, gdy prowadził wojnę w Judei, a po upadku Jerozolimy zabrał jš z sobš do Rzymu, obiecujšc ożenek. Jednak, wobec sprzeciwu opinii, "Berenikę natychmiast wyprawił z Rzymu wbrew jej woli i wbrew samemu sobie", łac. invitus invilam (Swetoniusz, Boski Tytus, 7). Jest to ta sama Berenika, która wg Biblii, Dzieje Ap., 25, 23-27; 26, 1-32, była u boku Agryppy, gdy przesłuchiwał w. Pawła. Jak powiadano, Racine i Corneille podjęli jednoczenie temat tragedii oparty na cytacie z Swetoniusza, nie wiedzšc wzajem o swych zamiarach, za sprawš księżnej Orleanu, ciekawej wyniku tego niewiadomego współzawodnictwa. Tragedię Racine'a oceniono znacznie wyżej. Berenice - tragedia (Paryż, 21 Xi 1670) Racine'a; zainspirowała powstanie co najmniej piętnastu oper, m.in. G. F. Handla, Londyn 1738. Tite et Berenice - tragedia (Paryż, 28 Xi 1670) Corneille'a. Berenika Ii (2) - ok. 258 - ok. 220 pne., żona i współregentka króla Egiptu Ptolemeusza Iii Euergetesa. Wg legendy złożyła swój warkocz Afrodycie jako ofiarę wotywnš za szczęliwy powrót męża z wyprawy wojennej do Syrii. Po tajemniczym zniknięciu warkocza ze wištyni nadworny astrolog Konon z Samos ogłosił, że wiatry uniosły warkocz do nieba, gdzie stał się konstelacjš z siedmiu gwiazd, zwanš Warkoczem Bereniki, łac. Coma Berenices, w pobliżu ogona Lwa. Kallimach napisał ku jej chwale poemat, który Katullus przełożył z greckiego na łacinę. Wkrótce po mierci męża Berenikę zamordował jej syn, Ptolemeusz Iv Filopater. Berenice regina d'Egitto - wł. 'królowa Egiptu', opera (1718) Scarlattiego. Beresteczko - miasto nad Styrem w obwodzie wołyńskim Ukr. SRR, pod którym 28-30 Vi 1651 szećdziesięciotysięczna armia polska (w tym połowa pospolitego ruszenia) pod wodzš Jana Kazimierza pobiła stutysięcznš armię kozacko-tatarskš dowodzonš przez Bohdana Chmielnickiego. Zwycięstwo to, jedno z najwietniejszych w dziejach Polski, nie zostało wykorzystane: kampania zakończyła się 28 Ix 1651 ugodš w Białej Cerkwi. Berezyna - rzeka w Białoruskiej SRR, prawy dopływ Dniepru; pod wsiš Studziankš 26-29 Xi 1812, w czasie odwrotu wojsk Napoleona I z Moskwy, odbyła się okupiona poniesionymi w zażartych walkach ciężkimi stratami przeprawa przez rzekę szczštków Wielkiej Armii atakowanych przez wojska rosyjskie; m.in. oddziały polskiego 5 korpusu skutecznie osłaniały przeprawę. Przejcie armii Napoleona przez Berezynę - obraz J. Suchodolskiego, Warszawa, Muz. Nar. Bergamo - miasto w Lombardii (płn. Włochy), w 1296-1427 pod władzš rodu Viscontich, od 1428 do 1797 rzšdzone przez Wenecję; miejsce urodzenia Donizettiego; stšd też pochodzš bohaterowie wł. commedia dell'arte: Arlekin, Gorgibus, Pantalone, Brighella. Kaplica Colleonich - Kondotier Bartolomeo Cofleoni, doszedłszy do majštku; schronił się wraz ze swymi kombatantami w Bergamo, goszczšc na swym dworze artystów i uczonych. Sprawił sobie też grobowiec za życia, obok grobu swej córki Medei, w kaplicy (zbudowanej na miejscu zakrystii romańskiej) bazyliki Santa Maria Maggiore (1137, ukończona Xviii w.). Kaplicę, jedno z arcydzieł renesansowej rzeby lombardzkiej, wykonał w 1476 G. A. Amadeo, a ozdobił freskami G. Tiepolo. Bergamasca - bergamasco, bergamask, pergames(z)ka, w Xvi-Xviii w. pień taneczna z okolic Bergamo, w takcie parzystym, tańczona też w Polsce Xvii w.; w Xix w. taniec w takcie 6/8. Bergerac - zob. Cyrano de Be...
Semi111