3_numer.pdf

(3060 KB) Pobierz
Archeologia • Etnografia
• Historia • Język • Sztuka • Tradycja
Czasopismo
bezp³atne
Nr 3(4)/2007 maj-czerwiec
Projekt „Skarby Podkarpackie – œladami trzech kultur" dofinansowany ze œrodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)
oraz budżetu państwa w ramach Programu S¹siedztwa Polska-Bia³oruœ-Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC 2004–2006.
2
Dobra utracone
tekst i fot. Krzysztof Zieliński
Zgorzał
19.04.2007 r.
Tuż po godzinie 23. do
Komendy Powiatowej
PSP w Brzozowie został
zgłoszony pożar
w zabytkowym,
drewnianym kościele
z XVII w. Po przybyciu
pierwszych jednostek
straży pożarnej ogniem
objęty był cały strych
kościoła oraz wieża.
Ogień pojawił się
również na ścianie
zewnętrznej, w okolicy
przyłącza energetycznego.
Natychmiast
przystąpiono do
gaszenia wieżyczki,
dachu oraz podano prąd
wody do wewnątrz
płonącego kościoła.
Strażacy rozpoczęli
także ewakuację mienia
kościelnego. Ze względu
na szybki rozwój pożaru
poddasza, wystąpiło
zagrożenie runięcia
stropu i strażacy zostali
wycofani ze środka
budynku. Na dach
kościoła podano pianę
gaśniczą z podnośnika
hydraulicznego.
Do działań zostają
skierowane zastępy OSP
z terenu całego powiatu.
Część jednostek OSP
zostaje skierowania do
gaszenia pożaru,
natomiast część do
zaopatrzenia wodnego.
Spaleniu uległa więźba
dachowa i strop,
poważnie nadpalone
zostały ściany kościoła.
W akcji gaśniczej,
trwającej całą noc,
udział brało 32 jednostki
gaśnicze – ok. 100
strażaków.
(notatka z akcji gaśniczej)
D
rewniany kościół pw. Nawiedzenia
NMP został wzniesiony w latach
1624–1631 przez Hieronima Na-
górskiego w Grabownicy Starzeńskiej.
W 1921 roku, po wybudowaniu murowanej
świątyni w Grabownicy, został przeniesiony
do Grabówki. Spalony budynek był jedno-
nawowy, konstrukcji zrębowej na podmu-
rówce. Reprezentował okres przejściowy
pomiędzy kościołami gotyckimi w typie
małopolskim, a obiektami z okresu baroku.
Pożar zauważył jeden z mieszkańców
wsi, paliła się zewnętrzna ściana świątyni,
ogień zajął również część drewnianych
elementów pod dachem. Zarzewie ognia
znajdowało się w pobliżu przyłącza elek-
trycznego, prawdopodobnie to zwarcie
instalacji było przyczyną pożaru. Ogień
bardzo szybko się rozprzestrzeniał, płonęły
drewniane ściany, palił się gont znajdujący
się pod blachą. To był drewniany kościół,
przez lata konserwowany ropą. Dopiero w
ostatnich latach używano impregnatów og-
nioochronnych. Wypalone zostały wszystkie
ściany od wewnątrz. Dach zawalił się do
środka, ale nie naruszył konstrukcji noś-
nych. Strażakom i mieszkańcom wsi udało
się uratować część wyposażenia. Ogień
strawił jednak m.in. cenne polichromie au-
torstwa malarza Władysława Lisowskiego,
organy, a także belkę nad prezbiterium
z XVII-wiecznym krucyfiksem oraz figura-
mi Matki Bożej i św. Jana z XIX wieku.
www.gminadydnia.plkoscioly.php
Firma ubezpieczeniowa wyceniła kościół
na dwa miliony złotych i wszystko wskazuje
na to, że koszt odbudowy będzie oscylował
wokół tej kwoty. – Prace przy odbudowie
kościoła zadeklarowała cała parafia, złożyła
już ofiary na ten cel. Jednak ofiarność
wiernych z Grabówki liczącej zaledwie 500
mieszkańców to stanowczo za mało. Dla-
tego chcemy wystąpić o środki zarówno
z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Na-
rodowego, Ministerstwa Finansów, jak i o po-
moc ze strony Urzędu Marszałkowskiego
w Rzeszowie, zwrócimy się także do lokal-
nych samorządów, które, mam nadzieję,
wesprą nasze starania – zapewnił Jerzy
Adamski, wójt gminy Dydnia.
Mieszkańcy liczą, że cały obiekt uda się
odremontować w ciągu dwu najbliższych
lat. Tuż po pożarze zawiązał się Komitet Re-
montu i Odbudowy Świątyni w Grabówce.
Po przeanalizowaniu kosztorysów i możli-
wości finansowych parafii podjął on decyzję
o rekonstrukcji drewnianego kościoła na
tym samym miejscu.
n
Osoby i instytucje mogą wspomóc dzieło odbudowy znisz-
czonej świątyni. Wpłaty można dokonać do banku Pekao S.A.
I Oddział w Brzozowie, numer konta: 09 1240 2324 1111 0000
3319 8323. Tytuł wpłaty: „Na odbudowę spalonego kościoła
w Grabówce”.
RZESZÓW
BRZOZÓW
Grabówka
Od redakcji
3
W numerze m.in.:
Drodzy Czytelnicy
Zgorzał
A więc za nami „górka” czyli trzy wydane numery,
a przed nami jeszcze dwa. Stąd też i decyzja, aby do
egzemplarza „Skarbów” dołączyć ankietę z kilkoma
pytaniami do Czytelnika. Pytamy się w niej o Państwa
odbiór tego czasopisma, czy jesteście z niego zadowoleni,
co jest dobrym pomysłem, a co należy zmienić, z czego
zrezygnować, a jaką rubrykę lub rubryki wprowadzić od
następnego numeru. Prosimy odpowiedzi odesłać na
adres redakcji. Chcemy, aby kolejne numery były jeszcze
lepsze od pozostałych.
Prosimy też o pomysły na teksty. Wiemy, że „skarbów” na Podkarpaciu
jest bez liku. Niektóre już stały się ikonami naszego regionu: zamki w Łań-
cucie, Baranowie czy Krasiczynie, klasztor w Leżajsku czy Kalwarii Pacław-
skiej. Ale każdy rok przynosi nowe odkrycia. Konserwatorzy odsłaniają
unikatowe polichromie spod warstw farby. Drewniane świątynie, którym
przywrócono dawny wygląd nagle urzekają nas swoją oryginalnością. Gdy
spod grubej powłoki tynków wyjrzały gotyckie cegły prezbiterium kościoła
w Rzeszowie okazało się nagle, że stolica regionu ma średniowieczne zabytki.
To o czym wiedzieli specjaliści dotarło do tysięcy codziennych przechodniów
z zainteresowaniem obserwujących postępy prac renowacyjnych.
Lista „skarbów” na Podkarpaciu wydłuża się nieustannie i będzie ich
coraz więcej. Intensywnie nad tym pracują także archeolodzy. Jeszcze dekadę
temu mało kto zdawał sobie sprawę, że w Czudcu znajdowała się tak
efektowna twierdza. Może za kilka lat, jak zakończone zostaną prace wyko-
paliskowe, dorówna atrakcyjnością Łańcutowi. To, że jest to realne udowod-
nili „uparci” ludzie twierdzący, że „Królewskie Wały” w Trzcinicy mogą się
stać się drugim Biskupinem w Polsce. Uparci, bo słowa ubrali w czyny czego
efektem jest kilka milionów złotych, które przeznaczą na rekonstrukcję grodu
i budowy obiektów ekspozycyjnych. Za dwa lata otwarcie i oby takich
inicjatyw w naszym regionie było więcej. Będziemy im intensywnie sekun-
dować, promować i podpowiadać. Tym bardziej, że jako Stowarzyszenie ma-
my duże doświadczenie w szukaniu środków na tego typu przedsięwzięcia.
Symbolem Podkarpacia XXI wieku może być bowiem zarówno Dolina
Lotnicza, lotnisko w Jasionce czy autostrada A4, jak i „Podkarpacka Troja”
w Trzcinicy lub odbudowane ruiny klasztoru w Zagórzu czy zamku
w Odrzykoniu z legendą „Zemsty” Fredry w tle.
Krzysztof Zieliński
dwumiesięcznik bezpłatny
nr 3 (05–06 2007, Rzeszów)
2
4
16
20
23
24
28
30
33
34
36
38
40
44
46
48
Dobra utracone
Krzysztof Zieliński
Projekt „Skarby”
Tropami przeszłości
Krzysztof Zieliński
Z pracowni konserwatora
Matka Boża Szkaplerzna
Elżbieta Bakun
Archeologiczne odkrycia
Czudeckie wzgórze odsłania
tajemnice
Maciej Chłodnicki
Zabytki w krajobrazie
Największy w Polsce
Krzysztof Kamiński
Zabytki z tajemnicą
Podziemny świat Leżajska
Janusz Motyka
Podkarpackie muzea
Tu dotkniesz ducha
habsburskiej Twierdzy
Janusz Motyka
Dobra zagrożone
Rymanowscy Żydzi
Agnieszka Pieniążek
To też są zabytki
Kapliczka na tatarskim kopcu
Agata Chmura
Sanktuaria
Matki Bożej Pocieszenia
Agata Chmura
Szlakiem zamków i duchów
Czarna Wdowa z Leska
Agata Chmura
Zabytki na sprzedaż
Kup Pan... zamek
Paulina Bajda
Na turystycznym szlaku
W rodowym gnieździe
Agata Chmura
Zabytki na Wschodzie
Wyrób Rubensopodobny
Łukasz Radwan
Zabytki techniki
Prywatny skansen naftowy
Krzysztof Kamiński
Polecane lektury
Trzcinica – Karpacka Troja
Bieszczadzkie przypadki
Jędrka Wasielewskiego
Połoniny
Bieszczadzkie Judaica
Wydawca:
Stowarzyszenie Pro Carpathia
Redakcja:
35-074 Rzeszów, ul.
Gałęzowskiego 6/319, tel./fax: 017 852 85 26
e-mail: redakcja@skarbypodkarpacia.pl
Redaktor wydania:
Krzysztof Zieliński
Współpracują:
P. Bajda (Super Nowości),
E. Bakun, M. Chłodnicki (Nowiny),
A. Chmura, K. Kamiński, J. Motyka (Nowiny),
A. Pieniążek, Ł. Radwan (Polityka)
Opracowanie graficzne, skład, łamanie:
KORAW Dorota Kocząb
Druk:
TECHGRAF Łańcut
Redakcja nie zwraca materiałów nie
zamówionych i zastrzega sobie prawo
redagowania nadesłanych tekstów.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za
treść reklam i ogłoszeń.
Kopiowanie i rozpowszechnianie
publikowanych materiałów wymaga zgody
Wydawcy. Wszelkie prawa zastrzeżone
© Copyright by „Skarby Podkarpackie”
Na okładce: cerkiew w Świątkowej Wielkiej
(fot. Krzysztof Zieliński)
4
Projekt „Skarby”
tekst i fot. Krzysztof Zieliński
Tropami przeszłości
Wniosek
„Skarby
Podkarpackie” – śladami
trzech kultur
napisany
przez Stowarzyszenie
„Pro Carpathia” uzyskał
dofinansowanie ze
środków Europejskiego
Funduszu Rozwoju
Regionalnego (EFRR)
oraz budżetu państwa
w ramach Programu
Sąsiedztwa Polska-
-Białoruś-Ukraina
INTERREG IIIA/Tacis
CBC 2004–2006
Z
achowane drewniane i murowane
sanktuaria południa Podkarpacia:
Beskidu Niskiego i Bieszczadów
pokazują bogactwo zachowanych śladów
w sąsiedzkich relacjach polsko-ukraińsko-
-żydowskich. Możliwość obejrzenia w ciągu
trzech dni kilkudziesięciu świątyń – repre-
zentujących kulturę religijną tych nacji: ju-
daistyczną, prawosławną i greckokatolicką
oraz rzymskokatolicką – dała grupie pol-
skich i ukraińskich dziennikarzy realizacja
projektu przygotowanego przez Stowarzy-
szenie Pro Carpathia. Projekt ten ma za
zadanie pomóc dziennikarzom w wypraco-
waniu pozytywnych emocji do naszej
wspólnej tradycji i historii.
Zorganizowany objazd po zabytkach,
muzeach i miejscach historycznych zawiódł
nas w rejony powiatów jasielskiego, kro-
śnieńskiego, sanockiego, leskiego i biesz-
czadzkiego. Poniższa fotorelacja pokazuje,
jak szukaliśmy podkarpackich skarbów
kultury zamieszkujących tutaj w przeszłości
narodów.
n
Gość z Ukrainy, Kostia Prysiaznyj, opowiada
o ikonografii świętych w dawnej cerkwi
w Świątkowej Wielkiej
Malowniczo położona dawna cerkiew greckokatolicka
pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana, obecnie kościół
rzymskokatolicki w Kotaniu
Zabytkowa synagoga w Rymanowie doczekała się odbudowy, zwiedzamy jeszcze nie odnowione wnętrze
Dawna cerkiew śś. Kosmy i Damiana (obecnie
kościół św. Maksymiliana Kolbego) w
Krempnej przechodzi gruntowną konserwację
fot. Adam Cyło, Iwona Oleniuch, Irena Steciak, Krzysztof Staszewski
RYMANÓW
ŚWIĄTKOWA WLK. KREMPNA
KOTAŃ
DUKLA
KRÓLIK POLSKI
JAŚLISKA
WISŁOK WIELKI
Projekt „Skarby”
CZERTEŻ
SANOK
ZAGÓRZ
TARNAWA
GÓRNA
SZCZAWNE
RZEPEDŹ
TURZAŃSK
KOMAŃCZA
OLSZANICA
LESKO
STEFKOWA
USTRZYKI DOLNE
HOSZÓW
ŚREDNIA
WIEŚ
CZARNA
GÓRNA
5
CHYROWA
DALIOWA
OLCHOWIEC
ŚWIĄTKOWA
ZAWADKA
MAŁA
RYMANOWSKA
ZYNDRANOWA
RABE
ŻŁOBEK
BYSTRE
MICHNIOWIEC
PRO
CARPATHIA
Chwila zadumy nad losami ruin klasztoru w Zagórzu
Na miejscu spalonej we wrześniu ub. r. cerkwi w Komańczy. Taki los w ciągu ostatnich stu lat
spotkał dziesiątki drewnianych świątyń w tym regionie
Skansen w Sanoku pozwolił dostrzec najważniejsze
różnice w zabudowie wsi łemkowskiej i bojkowskiej
Zawsze na trasie
spotykaliśmy się z miłym
przyjęciem. Gospodarze
świątyń chętnie pokazywali
nam i opowiadali
o chronionych przez siebie
„skarbach” – na zdjęciu
ksiądz dziekan Andrzej
Majewski z Czarnej Górnej
Odwiedzaliśmy także wspaniale zachowane budowle – np. w Rzepedzi
Bystre, dawna cerkiew pw. Michała Archanioła, zamknięta na głucho

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin